Skip to content Skip to left sidebar Skip to right sidebar Skip to footer

Late Shri Ladharam Pahilwani

Trustee, Political & Social Activist

देश, धर्म ऐ जातीअ जो निष्काम सेवक

लेखक : नारायणदास ई. हसराजाणी

भाई लधाराम जो जन्म 1906 ई. टंडो – मुहम्मद खान ( हैदराबाद जिले ) में थियो। संदसि पिता भाई हेमनदास पहिलवाणी जो सोनार के धंदे जो कारोबार हुओ। जहिंकरे भाई लधाराम बी पहिंजनु वडन सां गद धंधे में शामिल थियो पर कांग्रेस जा शाही जुलुस दिसंदो हुओ त देश – भक्तिअ जूं भावनाऊँ जे अंदर में भड़की उथंदियूं हुयूं। भाई लधाराम 1930 ई. में कराची कांग्रेस इजलास में शरीक थियो। 1932 ई. में लूण जे सत्याग्रह में खेसि गिरफ्तार करे मातिली जेल में रखियो वियो, अटकल 3 हफ्तन खां पोई जेल मां आजाद थियो। जल्दी टंडो – मुहम्मद खान छडे हैदराबाद में कांग्रेसी श्री गहिमल भगोमल ( सनाई ) वासनाणी वटु रहियो अैं उनजे असर हेठ हलचलूनि में तेज़ बहिरो वठण लगो अैं सरकार जे विरुध लिथो ते छपियल बुलेटिन जी विरहासत जी जवाबदारी खंयाई। सी.आइ.डी. अैं पुलिस जी नजरुनि खां पाण बचाए, रातो – रात शहर जी घिटीअ – घिटीअ में बुलेटिन विरहडाण जो साहसी कार्य कंदो रहियो।

9 अगस्त 1942 ‘ हिन्द छोड़ो ‘ आंदोलन सारे भारत में अंग्रेजनु खिलाफ जोशीलों वायु मंडल पैदा कयो। उन्हिन दीहन में हैदराबाद सा हुरनि जी कार्यवाहियुनि कारण ” मार्शल – लॉ ” लागू हो जाहिं सबबु सरकार विरुध कहिं बि कार्यवाहीअ लाइ संख्त में सख्त सजाऊं मिलंदियूं हुयुं। हैदराबाद कांग्रेस प्रेसिडेंट डॉक्टर चिमनदास शहर बन्द कराइण जी योजना ठाहे, श्री भोजराज रतुमल सांवलाणी अैं श्री लधाराम हेमनदास पहिलवाणी खे सर्राफ चौक में सोनारुन जा दुकान बन्द कराइण जी जिम्मेदारी सौंपी। हीउ बई साथी सोनारुन वटु वेन्दा रहिया अं धड़ाधड़ दुकान बन्द थिंदा विया अैं हैदराबाद हड़ताल पूर्ण सफल वेई।

” मार्शल – लॉ ” हूंदे अहिडी सख्त हड़ताल थिये इन गालिह हैदराबाद जे गोरे कलेक्टर खे बे आराम क्यो अैं यकदम सी.आई.डी. मार्फत हड़ताल कराईंदडुन जो पतो लगाए सर्वश्री डॉक्टर चिमनदास, चेतनदास वर्मा, बापू किशनचन्द, भोजराज रतुमल, लधाराम हेमनदास अैं बीयुन खे गिरफ्तार करे हैदराबाद जे सेन्ट्रल जेल में मोकिल्यो जितां 14 दिहंनु खां पोइ खेनि आज़ाद कयो वियो।

भाई लधाराम, कांग्रेस जे अनेक नंढियुनि – वदीयुनिन तहरीकुनि में बहिरो वरतो अैं कांग्रेस उसूलनि जो पाइबंद, आर्य – समाज विचारधारा रखंदडु हुओ। हू पछाड़िअ ताई खादीअ जा कपडा पाईंदो रहियो अैं आर्य – समाजी टोपी पाईंदो हुओ। स्वतंत्रता – संग्राम सेनानी जे नाते हू पेंशन वठण जो अधिकारी हुओ पर कोन वरताई। भारत में अचण खां पोइ हिक आर्य – समाजी, श्री गोविन्दराम चलाणीअ, हिकु किताब ‘ सिंध में आर्य – समाज ‘ लिखी, जिहिमें भाई लधाराम जो फोटो छापे, लेख लिखी खेसि सम्मानित कयाईं।

कांग्रेस अैं आर्य – समाज में कमु कंदे, हुनजी मुलाकात श्री चेतनदास वर्मा सां थी, जो हिकु ‘ मित्र मंडल ‘ हलाईंदो हुओ। हुन भाई लधाराम कहे सलाह दिनी त छो न था पहिंजे जातिअ में हिकु ‘ नवजवान मंडल; शुरू करियो? इहा सलाह हुन खे वणी वेई अैं हिकदम प्रचार कयाईं अैं कामयाब थियो। सन् 1935 ई. में, जातीअ में, ‘ नवजवान मंडल ’ शुरू थी वियो अैं उन जो पहिरियों साल्यानो जल्सो सन् 1936 ई. में मल्हायो वियो। हिन संस्था (मंडल) सोनारा जातीअ मां, उन वक्त जू धणेई कुरस्मं परे कढियूं अैं बिया बि धणेई अन्दरूनी सुधारा कराया, मंडल जो नालो थी वियो। भाई लधाराम, मंडल जो प्रेसिडेन्ट श्री गंगाराम गनवाणीअ खे अैं पाण सेक्रेट्री थी रहियो। जातीअ जे कमुन लाइ बासण – बर्तन पाण संभालीदो हुओ। भारत में अचण खां पोइ जातीअ जे गरीबनु लाई शुरू कयल सहायता कार्य बि हिन जे हथ में अची वियो। सिंधी-काॅलोनी, बनीपार्क, जयपुर में ( सामुदायिक केन्द्र ) खुदाबादी सोनारा एसोसिएशन अैं अन जे ट्रस्ट जी बि यथाशक्ती शेवा कंदो रहियो। पहिंजो पूरो समय पंचायती / नियाती कार्यनु में दींदो रहियो। भाई लधाराम कदहिं बि कुर्सीअ पुठियां कोन दौड़ियो अैं सदाई जमीनी कार्यकत्र्ता थियण पसन्द कयाईं।

भाई लधाराम हिकु सुठो-कार्यकत्र्ता, लेखक, भाष्णकत्र्ता अैं कवि हुओ । हू ‘ निमाणो ’ नाले सा कविताऊं लिखंदो हुओ। नवजवान मंडल पारां 1981 में भाई लधाराम खे चांदीअ जो मेडल देई सम्मानित कयो वियो।

अज नवजवान मंडल जातीअ जी शेवा कंदे – कंदे 75 सालन जो बुजुर्ग थी चुको आहे अैं 22,23,24 अप्रैल 2011 ते ‘ डायमण्ड जुबिली ’ मल्हाइण जूं तैयारियू करे रहियो आहे। पर भाई लधाराम 26 अप्रैल 1995 ते हल्यो वियो। संदुस निवास-स्थान ( 205, सिंधी काॅलोनी, बनीपार्क ) मां जदहिं सन्दुस अर्थी खंई वेई त हिक स्वतंत्रता संग्राम सेनानी जे नाते, खेसि राजस्थान सरकार 21 बन्दूकन जी सलामी दिनी। चांदपोल शमशान – घाट ते इहो दृश्य अजु बि दिसदड़न खे याद आहे। हुन देश शेवा जे कार्य में पाण मोखे नियात जो नालो रोशन रखियो।